فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی
سال چهارم شماره 16 (بهار 1394)

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی اندازه اثر متغیرهای همبسته مربوط به خلاقیت در ایران بود.
روش پژوهش حاضر از نوع فراتحلیل است، از این رو با استفاده از پایگاه های اطلاعاتی داخلی و خارجی نسبت به یافتن و جمع آوری تمام گزارش های پژوهشی اقدام شد. نمونه مطالعات مورد استفاده شامل 12 مطالعه انجام شده از 1383 تا 1391 در سراسر ایران بود که 3015 نفر آزمونی را در بر می گرفت. داده های حاصل از این 12 مطالعه با روش اندازه اثر ضریب همبستگی پیرسون برای مدل اثرهای ثابت مورد فراتحلیل قرار گرفتند. تمام عملیات آماری با استفاده از ویرایش دوم نرم افزار جامع فراتحلیل انجام شد.
یافته ها نشان دادند که میانگین اندازه اثر کلی برای مدل اثرات ثابت برابر 496/ 0 و برای اثرات تصادفی برابر 497/ 0 است که هر دو در سطح 001/ 0 معنادار هستند. بنابراین، میانگین اندازه اثر پژوهش حاضر (496/ 0) را می توان به عنوان اندازه اثر متوسط تا زیاد خلاقیت تفسیر کرد.
بین سبک شناختی استقلال- وابستگی میدانی؛ انگیزش بیرونی، انگیزش درونی و جنسیت؛ هوش هیجانی و باورهای معرفت شناختی؛ ابعاد جهت گیری هدفی؛ بهزیستی ذهنی؛ صفات شخصیتی؛ فعالیت ها و ویژگی های معلم؛ هوش، سن و رضامندی زناشویی والدین؛ تفکر انتقادی و شادکامی؛ سبک های تفکر؛ و جهت گیری های هدف با خلاقیت اندازه اثر معنادار وجود دارد.

امروزه، گردشگری مهم ترین کالای تجاری و شاخص رفاه زندگی و سبک زندگی است که به ویژه در کشورهای در حال توسعه مورد توجه است. تمایل روز افزون ملت ها برای آشنایی با تمدن ها و فرهنگ ها، سبب شده اند که این عامل بتواند در ارتقاء سرمایه فرهنگی جامعه به ویژه در بعد ملی با ایجاد همگرایی و غرور ملی به طور مثبت بدرخشد.
هدف از پژوهش حاضر بررسی جایگاه و رابطه میان شاخص های صنعت گردشگری و ارتقاء سرمایه فرهنگی در ایران است.
از نظر هدف این تحقیق کاربردی و از نظر گردآوری اطلاعات، توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری 350 نفر از مدیران ارشد و کارشناسان فرهنگی در 31 استان کشور است که از طریق نمونه گیری تصادفی خوشه ایانتخاب شدند. ابزار اصلی پژوهش پرسشنامه هایی محقق ساخته است که با پایایی ضریب آلفای کرونباخ (816/ 0) تایید شده اند. برای آزمون فرضیه های آماری پژوهش، از تحلیل عاملی و تحلیل معادلات ساختاری و ضریب تعیین چندگانه استفاده شده است.
یافته های پژوهش نشان می دهد که مولفه «گردشگری» در وضعیت موجود 71% و در وضعیت مطلوب 43% از تغییرات ارتقاء سرمایه فرهنگی را تبیین و پیش بینی می کند. نتایج مشخص می کنند که بین «گردشگری» و «حفظ و صیانت از میراث فرهنگی» و ارتقاء سرمایه فرهنگی در ایران همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد و شاخص های این دو مولفه به درستی می توانند ارتقاء سرمایه فرهنگی در ایران را به ویژه در شرایط موجود پیش بینی کنند.
از آن جایی که جایگاه وضعیت مطلوب صنعت گردشگری و میراث فرهنگی نسبت به وضعیت موجود در این پژوهش کاهش یافته است، ایجاد نگرشی خلاق به سیاست گذاری فرهنگی در قالب مدیریت استرانژیک فرهنگی صنعت گردشگری و میراث فرهنگی راهکار برون رفت از این مشکل است؛ راهکاری که برنامه ریزان در راستای تحقق سیاست گذاری های ارتقاء فرهنگی فراهم می کنند.

هدف برنامه آموزش فلسفه به کودکان ایجاد چالش های فکری است و نقش مهمی در ایجاد تفکر خلاق دارد.
پژوهش حاضر به بررسی تاثیر اجرای برنامه فلسفه برای کودکان بر بهبود پرسش گری و نگرش به خلاقیت در دانش آموزان دختر و پسر نابینا سنین 11-9 سال در شهر یزد پرداخته است.
تعداد 28 نفر دختر و پسر نابینا، (14 نفر گروه آزمایش و 14 نفر گروه کنترل) به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه شیوه سنجش توانایی پرسش گری و نگرش به خلاقیت استفاده شد. در این پژوهش از روش آزمایشی پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل، استفاده شد و سپس از روش کلاس داری به شیوه حلقه کندوکاو شارپ - لیپمن و از داستان های فکری فلیپ کم و رابرت فیشر بهره گرفته شد.
داده های به دست آمده با استفاده از تحلیل کوواریانس تجزیه و تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که اجرای برنامه آموزش فلسفه برای کودکان با روش حلقه کندوکاو در بهبود پرسش گری و نگرش به خلاقیت دختران و پسران نابینا موثر است.
آموزش فلسفه به کودکان در تقویت پرسش گری، تفکر انتقادی و خلاقیت در کودکان نابینا نقش مهمی دارد.

مدیریت کارآفرینانه فرایند مشخص ساختن فرصت برای خلق ارزش از طریق نوآوری و غنیمت داشتن فرصت هاست؛ با وجود آنکه در آغاز منابع کافی وجود ندارد. این در حالی است که نقش کارآفرینی در سازمان های دولتی هنوز دوره طفولیت خود را می گذارند.
هدف از انجام این مطالعه بررسی ارتباط و توان پیش بینی ادراک ریسک و خطرپذیری، سبک های تصمیم گیری در خصوص رفتارهای کارآفرینانه است.
روش پژوهش: طرح پژوهش از نوع توصیفی است که با هدف کاربردی و به روش همبستگی انجام شده است. صد و یک نفر از مدیران دستگاه های فرهنگی شهر تهران به صورت تصادفی انتخاب شدند که برای اجرای پژوهش از پرسشنامه رفتار کارآفرینانه، ادراک ریسک و سبک های تصمیم گیری استفاده شد.
پژوهش حاضر نشانگر این موضوع است که ادراک ریسک با رفتارهای کارآفرینانه رابطه معکوسی دارد که البته از بین رفتارهای کارآفرینانه، رفتار مربوط به شناسایی اهداف (266/0- = R، 05/0> P) به طور معناداری با ادراک ریسک مرتبط است. همچنین از بین سبک های تصمیم گیری، سبک تصمیم گیری منطقی در پیش بینی رفتارهای کارآفرینانه نقش موثری دارد.
طرح این موضوع توجه به مدیریت کارآفرینانه را متذکر می شود، به گونه ای که مدیریت کارآفرینانه در حیطه های مختلف دولتی می تواند زمینه های پیشرفت را با توجه به امکانات موجود به صورتی روز افزون فراهم کند و رکود و فرسایش در این سیستم را کاهش دهد.

روش تدریس مناسب از مهم ترین پایه های کیفیت بخشی آموزش محسوب می شود. بسیاری از روان شناسان تربیتی و مربیان آموزشی اعتقاد دارند، موقعیت یادگیری باید چنان سازماندهی شود که هر شاگرد بر اساس توانایی های خود به فعالیت بپردازد.
پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر به کارگیری روش های مختلف تدریس (سنتی، پرسش شفاهی، نمایش علمی و مباحثه گروهی) بر خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانشجویان مراکز تربیت معلم انجام شد.
پژوهش به روش نیمه تجربی انجام شد. جامعه ی آماری، دانشجویان رشته های مختلف مراکز تربیت معلم استان البرز بودند که با روش های نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب، تعداد 270 نفر نمونه انتخاب شدند. ابزار استفاده شده در این تحقیق پرسشنامه خلاقیت عابدی و آزمون محقق ساخته پیشرفت تحصیلی بود. به منظور آزمودن فرضیه های تحقیق از روش آماری تحلیل کوواریانس چند متغیری (مانوا)، تحلیل کوواریانس یک راهه (آنوا) و آزمون تعقیبی توکی استفاده شد.
یافته ها حاکی از آن بود که میزان خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانشجویان با توجه به روش های مختلف تدریس (سخنرانی، پرسش شفاهی، نمایش علمی و مباحثه و مشارکت گروهی) متفاوت است. همچنین نتایج تحلیل داده ها نشان داد خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانشجویان با روش مباحثه و مشارکت گروهی بیشتر از سایر روش ها افزایش نشان داده است. بر همین اساس به ترتیب روش های نمایش علمی، پرسش شفاهی و روش سنتی (سخنرانی) بر خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانشجویان تاثیرگذار بوده است.
دانشجویانی که با شیوه های جدید آموزش می بینند پیشرفت تحصیلی و خلاقیت بالاتری از خود نشان می دهند.

امروزه پیشرفت های اخیر در فرهنگ سازمانی و دستیابی به بهره وری سازمان ها، با استفاده از حل خلاق مسئله بسیار به چشم می خورد. تا آن جا که زمینه پژوهش ها نشان می دهد سازمان هایی که تاکید بیشتری بر بهره وری با استفاده از حل خلاق مسئله دارند نسبت به دیگر سازمان ها موفق ترند.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی میزان رابطه حل خلاق مسئله در فرهنگ سازمانی با بهره وری مدیران آموزش و پرورش استان لرستان در سال 1392-1391 می باشد.

پژوهش حاضر توصیفی ازنوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش راکلیه مدیران وکارکنان ادارات آموزش وپرورش استان لرستان تشکیل می دهدکه ازمیان آنهاتعداد 56 نفرمدیرو 163 نفرکارمندبه صورت تصادفی ساده به عنوان نمونه مورد نظر انتخاب شده اند. ابزارپژوهش شامل پرسشنامه استاندارد 68 سوالی رابینزمرکب از 17 سوال مربوط به بهره وری، 22 سوال مربوط به حل خلاق و 29 سوال مربوط به فرهنگ سازمانی است.

نتایج حاصل از آزمون خی دو و رگرسیون چند متغیره نشان داده است که بین حل خلاق مسئله و فرهنگ سازمانی با بهره وری مدیران آموزش وپرورش استان لرستان رابطه مثبت ومعنا داری وجود داشته است.

نظر به اهمیتی که حل خلاق مسئله در ارتقاء فرهنگ سازمانی دارد، و از طرفی قرابتی که در اهداف بهره وری با اهداف مدیران آموزشی وجود دارد، سازمان های گوناگون به ویژه سازمان های آموزشی می توانند در پیشبرد اهداف خود نتایج این پژوهش را بکار گیرند و زمینه های تحقیق و توسعه آن ها را مهیا سازند.

علی رغم ضرورت روزافزون خلاقیت در حیات فردی و اجتماعی بشر، هنوز هم افراد و خصوصا مدیران، درک و فهم درستی از مفهوم پیچیده و مبهم خلاقیت نداشته و درنتیجه در مدیریت کردن استعداد خلاقیت با چالش بنیادین مواجه بوده و عموما نادانسته خلاقیت را محدود می کنند. زیرا نه تنها خلاقیت در زمره پیچیده ترین رفتارهای انسانی قرار داشته، بلکه تحقیقات انجام شده در زمینه مفهوم خلاقیت، عمدتا پراکنده، ناسازگار و غیر منسجم بوده و بر این اساس، این تحقیقات پیشنهاد های کاربردی واضح و مشخصی برای مدیریت خلاقیت، ارائه نمی کنند.
تحقیق حاضر با هدف وحدت بخشیدن به ادبیات پراکنده و ناسازگار خلاقیت در عرصه سازمان در قالب یک تئوری در راستای مدیریت مفهوم پیچیده و مبهم خلاقیت، انجام شده است.
با رویکردی سیستمی- اکتشافی و بهره گیری از روش های فراتحلیل و تحلیل محتوا، چهارصد و نود تحقیق که طی سال های 1950 تا 2012، در مورد خلاقیت انجام شده اند، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت.
پردازش داده های استخراج شده از تحقیقات، منجر به اکتشاف تئوری سیستمی خلاقیت شد. این تئوری بر محور سلسه مراتبی از متغیرها شامل ابعاد، عوامل، مولفه ها و شاخص ها و همچنین روابط حاکم بر آن ها، به ادبیات پراکنده، نامنسجم و ناسازگار خلاقیت وحدت بخشیده و بیان گر آن است که خلاقیت پدیده ای سیستمی بوده که متشکل از ابعاد سه گانه چگونگی، چیستی و چرایی است. چگونگی خلاقیت بیان گر ورودی های سیستم خلاقیت و یا عوامل موثر بر خلاقیت بوده که عبارت اند از عوامل چهارگانه فردی، شغلی، گروهی و سازمانی. چیستی خلاقیت به فرآیند سیستم خلاقیت اشاره داشته و شامل عوامل سه گانه خلاقیت فردی، خلاقیت گروهی و خلاقیت سازمانی است. چرایی خلاقیت بیان گر اهمیت و ضرورت و یا آن چه از سیستم خلاقیت حاصل می شود بوده که عبارت اند از عوامل دوگانه خروجی و پیامد.
بر اساس سطوح چندگانه تئوری سیستمی خلاقیت (ابعاد، عوامل، مولفه ها و شاخص ها) و روابط حاکم بر آن ها، می توان خلاقیت را در عرصه سازمان، مدیریت نمود. به این صورت که این تئوری به افراد و خصوصا مدیران کمک می کند تا با رویکردی سیستمی از سطح ابعاد، عوامل، مولفه ها تا شاخص ها؛ درک کنند که خلاقیت چیست؟ چرا به آن نیاز دارند؟ و چگونه می توانند آن را ارتقاء دهند؟